BŁ

Społeczność gminy Koronowa oddała hołd pomordowanym w czasie II wojny światowej. Ich miejsce kaźni znajdowało się w lesie w okolicach Tryszczyna.

Zaraz po zakończeniu działań we wrześniu 1939 roku, niemiecki okupant przystąpił do eksterminacji polskiej ludności żyjącej w Bydgoszczy i w okolicach. Głównym miejscem kaźni była tzw. „Dolina Śmierci” w Fordonie, gdzie szacuje się, że zamordowano nawet 3 tysiące osób. Ale również w naszym powiecie były miejsca masowych mordów m.in. w lasku w Tryszczynie. To najpierw tu Niemcy dokonywali masowych egzekucji a dopiero później w Fordonie.

28 września odbyła się uroczystość upamiętniająca te straszne wydarzenia. Mieszkańcy, delegacje samorządowców, kombatantów, społeczników oddali hołd pomordowanym.

^{Skrwawiony las}

Na początku września 1939 roku w lesie pod Tryszczynem żołnierze bydgoskiego 62. pułku piechoty przygotowali okopy, w których mieli powstrzymać nacierający na miasto Wehrmacht. Te właśnie transzeje wykorzystali do swoich zbrodniczych celów hitlerowcy. Siłami gestapo i tzw. Selbstschutzu (paramilitarne jednostki policyjne) w okresie września i października 1939 przeprowadzili szereg egzekucji miejscowej ludności – obywateli II RP, w tym pochodzenia żydowskiego. Wedle ostatnich badań naukowych, skalę zbrodni porównuje się do Doliny Śmierci w Fordonie. Podczas procesu Richarda Hildebrandta, Wyższego Dowódcy SS i Policji w Okręgu Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie ustalono, że zbiorowe egzekucje w Tryszczynie miały miejsce między innymi w dniach: 1, 3, 5, 7, 9 i 10 października 1939[8]. Po ostatniej egzekucji oprawcy zorganizowali w pobliskiej leśniczówce libację, którą nazwali "zabawą zabójców drogowych". Tylko jednej osobie udało się ujść z życiem z egzekucji. Był to doktor Jan Rzadkowolski, który dzięki pomocy rodziny i rolników z Tryszczyna zdołał później uciec do Warszawy, gdzie zmarł podczas okupacji.

Trudno precyzyjnie ustalić ilu Polaków i Żydów zamordowano w Tryszczynie jesienią 1939 roku. Na podstawie ankiety przeprowadzonej w 1945 przez Okręgową Komisję Badania Zbrodni Hitlerowskich część historyków podaje, iż w sześciu zbiorowych mogiłach nad Brdą pochowano około 1 500 osób.

Pod koniec roku 1941 hitlerowcy rozstrzeliwali w tych samych lasach jeńców z Armii Czerwonej. Mordowano tam też Żydów.

Niebagatelną rolę w udokumentowaniu tych czynów miał leśniczy Henryk Bolcek, który - narażając życie - śledził miejsca zbrodni i zaznaczał je. Przeprowadzona po wojnie ekshumacja nie odkryła wszystkich ofiar. Archeolog Robert Grochowski przeprowadził przed trzema latami badania, w wyniku których natrafił na tysiące kości i przedmiotów użytkowych ofiar zakopanych w kolejnych masowych grobach. M.in. szczątki odkryto w rejonie pomnika.

Wydarzenia sprzed 72 lat odtworzono w filmie, który powstał dzięki prywatnym osobom i instytucjom. Oprócz Roberta Grochowskiego w nakręcenie filmu zaangażowani byli członkowie grup rekonstrukcyjnych m.in. 62. pułku piechoty, Bydgoskiego Stowarzyszenia Miłośników Zabytków "Bunkier", Hufca ZHP Koronowo i wielu innych osób. Zaś rolę narratora pełnią archiwalne nagrania – świadectwa nieżyjącego już Henryka Bolcka.

Galeria

Powrót Drukuj